Rak prostaty, rak jąder oraz problemy zdrowia psychicznego to jedne z najczęstszych zagrożeń, które dotykają mężczyzn na całym świecie. Wczesne wykrycie tych schorzeń może znacząco zwiększyć szanse na wyleczenie i poprawić jakość życia. Inicjatywa Movember, zapoczątkowana w 1999 roku w Australii, rozrosła się do globalnej akcji, w której mężczyźni zapuszczają wąsy, by zwrócić uwagę na profilaktykę i wczesne wykrywanie chorób takich jak nowotwory oraz zaburzenia
z obszaru zdrowia psychicznego. Wąsy zapuszczane w ramach kampanii Movember stały się symbolem wspierania zdrowia mężczyzn i przypomnieniem, że dbanie
o zdrowie to przejaw odwagi a nie stereotypowo postrzeganej słabości. Ruch Movember – symbol zmiany i świadomości – nie tylko zachęca do profilaktyki, ale również wspiera badania naukowe i inicjatywy na rzecz lepszego dostępu do badań i świadomości zdrowotnej.

Fakty naukowe o nowotworach

Sytuacja epidemiologiczna w zakresie nowotworów nie napawa optymizmem. Przewiduje się, że największy wzrost liczby zachorowań i zgonów z przyczyn onkologicznych będzie miał miejsce głównie na skutek nowotworu złośliwego tchawicy, oskrzeli i płuc. Jego najważniejszym czynnikiem rozwoju, odpowiedzialnym jednocześnie za 30% wszystkich zgonów nowotworowych, jest ekspozycja na kancerogeny zawarte w dymie tytoniowym. Badania naukowe dowodzą, że 85-90% wszystkich typów raka płuca jest związanych z czynnym i biernym paleniem tytoniu. Częstość zachorowań jest wprost proporcjonalna do czasu i liczby wypalanych papierosów. Palenie 20 papierosów dziennie zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuca około 25 razy, zaś palenie 40 papierosów zwiększa ryzyko do 60 razy. Jednocześnie niemal co 3. mężczyzna w Polsce regularnie pali papierosy. Wśród najważniejszych czynników ryzyka rozwoju nowotworu obok narażenia na dym tytoniowy należy wymienić nadmierną masę ciała, która ponadto pogarsza ona rokowania u pacjentów z otrzymaną już diagnozą. Dlatego utrzymanie masy ciała zgodnej z normą dla wieku i płci stanowią pożądane rodzaje działań profilaktycznych mających na celu zapobieganie nowotworom. Jednocześnie 2 na 3 mężczyzn w Polsce ma nadwagę lub otyłość. Badania nie budzą wątpliwości – ryzyko rozwoju nowotworu jest wyższe również u osób spożywających regularnie alkohol. Ryzyko to wzrasta wraz ze spożywaną jego ilością. Jednocześnie statystyczny Polski mężczyzna spożywa w ciągu roku 18,4 litra czystego alkoholu. To tylko wybrane dane dokumentujące jak wiele zależy od nas samych.

Męskie nowotwory w liczbach

Każdego roku w Polsce nowotwór diagnozuje się u ok. 75 tys. mężczyzn (miasto wielkości Jeleniej Góry), z czego u ok. 17 tys. to rak prostaty, u 13 tys. to rak płuca, u 8,5 tys. rak jelita grubego.

Każdego roku z powodu nowotworu umiera ok. 55 tys. mężczyzn (miasto wielkości Przemyśla), w tym ok. 14 tys. z powodu raka płuca, 7 tys. z powodu raka jelita grubego i 6 tys. z powodu raka prostaty.

Choroby nowotworowe, szczególnie te, które dotyczą mężczyzn, są często diagnozowane zbyt późno. Jednocześnie mężczyźni rzadziej korzystają z regularnych badań profilaktycznych, co zwiększa ryzyko wykrycia choroby w zaawansowanym stadium. Regularne badania takie jak oznaczenie poziomu PSA (antygen swoisty dla prostaty) mogą pomóc wcześnie zdiagnozować raka prostaty, natomiast skutecznym narzędziem w wykrywaniu raka jąder jest ich samobadanie.

Co powinien wiedzieć każdy współczesny mężczyzna

Większość czynników ryzyka nowotworów to zachowania, które można w ciągu życia modyfikować, zmniejszając zagrożenie chorobą nawet o 40%. Ponadto wczesne wykrycie męskich nowotworów znacznie zwiększa szanse na skuteczne leczenie, które obecnie daje ogromne możliwości. Wśród zaleceń profilaktycznych szczególną uwagę należy zwrócić na:

• Regularne badania poziomu PSA dla mężczyzn powyżej 50. roku życia (lub od 45. roku życia w przypadku obciążenia rodzinnego).
  o Kolonoskopia co 10 lat dla mężczyzn po 50. roku życia, w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego.
• USG jąder – co rok po 40. roku życia
• Samobadanie jąder od młodego wieku, szczególnie u mężczyzn między 15. a 3.5 rokiem życia.

  Nie bez znaczenia pozostają również elementy związane ze stylem życia, takie jak:

• Aktywność fizyczna – badania pokazują, że regularna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów i wspiera ogólne zdrowie metaboliczne.
• Zbilansowana dieta – dieta bogata w warzywa, owoce, błonnik oraz niską ilość tłuszczów nasyconych wspiera zdrowie i redukuje ryzyko zachorowania.
• Zarządzanie stresem – dbanie o zdrowie psychiczne jest istotnym aspektem zdrowia ogólnego, a wsparcie psychiczne w profilaktyce chorób nowotworowych jest coraz bardziej doceniane.

Jak dołączyć do akcji Movember?

Wąsy symbolizujące jednocześnie męskość i zmianę stały się znakiem rozpoznawczym corocznej inicjatywy, w której dziś bierze udział cały świat. Każdy może dołączyć, zasady są proste:

• Movember trwa przez cały listopad. Można dołączyć w dowolnym momencie i z każdego miejsca na świecie.
• Na znak solidarności z chorymi na raka przez cały miesiąc mężczyźni zapuszczają wąsy.
• Przełamujemy w ten sposób tabu i uproszczone, stereotypowe myślenie: troska o swoje zdrowie i regularne wizyty u urologa są oznaką odwagi, a nie słabości, a siłą jest działanie a nie bagatelizowanie niepokojących objawów.
• Rozmowy o męskich nowotworach są trudne, ale bardzo ważne! Nie należy ich unikać!
• Początek rozmowy może być stresujący, pierwszy krok jest najtrudniejszy, wąsy nadają kampanii luźniejszy charakter, wzbudzają zainteresowanie i są dobrym wstępem do dyskusji.
• Movember pozwala na kreatywność, każdy pomysł jest dobry, jeśli sprzyja zrozumieniu problemu i zachęca do badań profilaktycznych.

Budowanie świadomości w zakresie profilaktyki przeciwnowotworowej ma kluczowe znaczenie w walce z chorobą. Liczy się czas wykrycia choroby i szybkie podjęcie odpowiedniej terapii. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobie jest profilaktyka i wczesna diagnostyka. Powinien to wiedzieć każdy współczesny mężczyzna.

Autorzy:

dr n. o zdr. Tomasz Kopiec – asystent w Zakładzie Epidemiologii i Biostatystyki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, dyrektor SPSK im. prof. W. Orłowskiego CMKP.

dr hab. n. o zdr. Monika Burzyńska – prof. Uczelni, Zakład Epidemiologii i Biostatystyki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi.